18 MİLYAR GÜNEŞ: BİLİNEN EVRENDE EN BÜYÜK KARA DELİK KEŞFEDİLDİ
11 Ocak 2008
Bu canavarı doğuran neyse gerçekten gurur duyabilir. Evrendeki en büyük kara delik 18 milyar Güneşin ağırlığına eşit ağırlığa sahip ve yaklaşık tüm galaksinin büyüklüğünde. Bir filmde Arnold Schwarzenegger ve Danny Devito’nun oynadıkları “İkizler” gibi, muazzam kara delik yakınında dolaşan ufak, sıska bir ikize sahip. Daha küçük kara deliğin yörüngesini gözleyerek astronomlar Einstein’ın genel görecelik teorisini öncekinden daha güçlü yerçekimi alanları ile test edebilirler.
En büyük kara delik en yakın rakibinden altı kat daha büyük. Neyseki, 3.5 milyar ışık yılı uzakta OJ287 adı verilen kuasar’ın kalbini oluşturuyor. Kuasarlar aşırı derecede parlak objelerdir, bunların içinde madde büyük miktarda radyasyon yayan dev bir kara deliğe spirallenir.
Ağırlığı yaklaşık 100 milyon Güneşin ağırlığına eşit olan daha küçük kara delik her 12 yılda oval – şekilli bir yörüngede büyük kara deliğin etrafında dolanır. Daha büyük kara deliği çevreleyen madde diskini yörüngede iki kez delecek kadar yakınlaşır, bu durum OJ287’nin aniden parıldamasına neden olan bir çift patlamaya neden olur.
Genel görecelik daha küçük olan deliğin yörüngesinin kendisinin, komşusuna en yakın geldiği noktada uzayda hareket etmesi için, zamanla döndüğünü öne sürüyor. Bu etki Merkür’ün Güneş etrafındaki yörüngesinde çok daha küçük ölçekte görülür.
OJ287’nun durumunda büyük kara deliğin muazzam yerçekimi alanı küçük kara deliğin yörüngesinin 39° yalpalamasına neden olur. Yalpalama küçük kara deliğin daha büyük kardeşini çevreleyen diske nerede ve ne zaman çarptığına göre değişir.
Şimdiye kadar yaklaşık bir düzine parlak patlama gözlendi ve Finlandiya’daki Tuorla Gözlem evinden astronom Mauri Valtonen’in başkanlık yaptığı astronomlar küçük deliğin yörüngesinin yalpalama hızını ölçmek için bunları analiz etti. Bu, yörüngenin periyordu bile birlikte, büyük kara deliğin ağırlığının 18 milyar Güneşe eşit olduğunu ileri sürüyor.
Austin’de Texas Üniversitesi’nden Craig Wheeler kara deliklerin büyüklüğünün, kara deliğin etrafta ne kadar uzun süre bulunduğuna ve büyümek için maddeyi ne kadar hızlı yuttuğuna bağlı olduğunu söylüyor. “Teorik üst limit yoktur” diyor. En son patlama 12 Eylül 2007’de gerçekleşti.